Ραγδαία αύξηση της συχνότητας του άσθματος παρατηρείται τα τελευταία χρόνια διεθνώς, ενώ στη χώρα μας υπολογίζεται ότι ένα στα δέκα παιδιά και περίπου το 6% των ενηλίκων πάσχουν από άσθμα.
του Ραζμίκ Αγαμπατιάν
Το άσθμα είναι μια αρκετά συχνή πάθηση, αφού υπολογίζεται ότι αφορά έως και το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, με σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών. Μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες, και στα δύο φύλα, και σχετίζεται με γενετική προδιάθεση (κληρονομικότητα, οικογενειακό ιστορικό), αλλά και περιβαλλοντικούς παράγοντες που το “ξυπνούν”, όπως το κάπνισμα, οι εισπνεόμενοι ρύποι, τα αλλεργιογόνα, οι λοιμώξεις, η άσκηση και το στρες.
Συνήθως, η αρχική εκδήλωση των συμπτωμάτων του άσθματος γίνεται στην παιδική ή νεαρή ηλικία και είναι το αποτέλεσμα συνδυασμού κληρονομικής προδιάθεσης και επίδρασης του περιβάλλοντος. Μπορεί, δηλαδή, κάποιος να γεννηθεί με τάση να εμφανίσει άσθμα και να το εκδηλώσει αφού εκτεθεί σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως διάφορα μικρόβια, αλλεργιογόνες ουσίες, καπνό κ.λπ.
Περί τίνος πρόκειται
Πρόκειται για μια χρόνια φλεγμονώδη πάθηση των αεραγωγών που προκαλεί μεταβλητή στένωση των βρόγχων και διαλείποντα συμπτώματα, όπως ο βήχας, ο συριγμός (κατά την εκπνοή), η δύσπνοια (κυρίως στην άσκηση), αλλά και το αίσθημα βάρους ή σφιξίματος στο στήθος. Όπως εξηγεί η Δρ. Αναστασία Αμφιλοχίου, πνευμονολόγος, η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό και επιβεβαιώνεται με απλό εργαστηριακό έλεγχο, που περιλαμβάνει κυρίως σπιρομέτρηση (έλεγχο της λειτουργίας των πνευμόνων και της ανταπόκρισής τους στη βρογχοδιαστολή), έλεγχο πιθανών αλλεργιών με δερματικά ή αιματολογικά τεστ, αλλά και δοκιμασίες πρόκλησης ή άσκησης (εφόσον το κρίνει απαραίτητο ο γιατρός).
Γιατί οι… ασθμαίνοντες αυξάνονται διεθνώς;
Για την αύξηση της συχνότητας του άσθματος ενοχοποιούνται, μεταξύ άλλων, η απομάκρυνση από την ύπαιθρο (είναι ενδεικτικό ότι το άσθμα στις πόλεις είναι πιο συχνό απ’ ό,τι στην επαρχία), η πολύωρη παραμονή σε κλειστούς χώρους, το άγχος και το αποστειρωμένο περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά, που αδρανοποιεί το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Είναι ενδεικτικό ότι όσο περισσότερα μέλη έχει μία οικογένεια, τόσο λιγότερες πιθανότητες έχει το παιδί να εμφανίσει άσθμα, καθώς “κολλάει” λοιμώξεις από τα αδέλφια του.
H ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τις κρίσεις του άσθματος, όχι όμως και για την αύξηση της νόσου, καθώς π.χ. η Αθήνα παρουσιάζει χαμηλότερη συχνότητα της πάθησης από άλλες μεγαλουπόλεις της Ευρώπης, οι οποίες έχουν πιο μειωμένα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Άσθμα λόγω εργασιακού άγχους
Ο φόβος μη χάσουμε τη δουλειά μας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος, σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα, της οποίας τα συμπεράσματα δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό έντυπο Journal of Epidemiology & Community Health.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι, για κάθε αύξηση του εργασιακού στρες κατά 25%, ο κίνδυνος εμφάνισης άσθματος αυξανόταν επίσης κατά 24%. Επιπλέον, ο κίνδυνος εκτοξευόταν σε 60% ανάμεσα στους εργαζόμενους που πίστευαν ότι ήταν πολύ πιθανό να χάσουν τη δουλειά τους. Έτσι λοιπόν, μία επιβαρυμένη συναισθηματική κατάσταση μπορεί να απορρυθμίσει τη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος, προκαλώντας σύσπαση των βρόγχων και άσθμα. Με άλλα λόγια, το εργασιακό στρες δεν προκαλεί άσθμα, αλλά μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη άσθματος στους ενήλικες.
Επίσης, η ψυχαναλυτική και ψυχοσωματική έρευνα συνέδεσε το συνεχές παιδικό άγχος από μια αμφίβολη σχέση μητέρας-παιδιού με τη μετέπειτα γένεση του άσθματος, καθαρά ως ψυχοσωματική διαταραχή.
Είναι πιθανό να έχω άσθμα αν:
• Εμφανίζω έντονο και επίμονο βήχα τη νύχτα ή τα ξημερώματα, είτε έπειτα από σωματική άσκηση.
• Λαχανιάζω εύκολα.
• Ακούω “σφύριγμα” στην αναπνοή μου.
• Αισθάνομαι το στήθος μου να “βράζει”.
• Ξυπνάω το βράδυ με δύσπνοια.
• Κουράζομαι εύκολα όταν βαδίζω βιαστικά ή ανεβαίνω σκάλες.
Τα καλά νέα
Αν διαγνωστούμε με άσθμα, δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας καθώς, σύμφωνα με τους ειδικούς, στις μέρες μας υπάρχει πλέον η δυνατότητα να το ελέγχουμε σχεδόν απόλυτα και να ζούμε μια φυσιολογική ζωή χωρίς συμπτώματα και περιορισμούς. Μπορεί, προς το παρόν, να μην υπάρχει ριζική θεραπεία για το άσθμα (που σημαίνει ότι θα πρέπει να μάθουμε να συνυπάρχουμε με αυτό), ωστόσο τα συμπτώματα μπορούν να περιοριστούν ή και να σταματήσουν για αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα, αν ακολουθήσουμε τις οδηγίες του γιατρού μας και την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Τρανή απόδειξη το γεγονός ότι ενενήντα αθλητές που κέρδισαν μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας ήταν ασθματικοί!
Προσοχή στα παιδιά
Το άσθμα είναι η πιο συχνή χρόνια πάθηση της παιδικής ηλικίας (1 στα 10 παιδιά το εμφανίζουν) και αποτελεί μία από τις πιο συνηθισμένες αιτίες απουσίας των παιδιών από το σχολείο. Αν και μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία (ακόμη και στη βρεφική), συνήθως τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται γύρω στην ηλικία των 5 ετών, με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια, ενώ τα ποσοστά εξισώνονται στην εφηβεία.
Ιδιαίτερη προσοχή στη διάγνωση, λοιπόν, χρειάζονται τα παιδιά, γιατί πολλές φορές οι γονείς συγχέουν τα συμπτώματα του άσθματος με εκείνα μιας ίωσης. Όπως διευκρινίζουν οι ειδικοί, μια συνηθισμένη ίωση στα παιδιά μπορεί μεν να προκαλέσει έντονο βήχα, “σφύριγμα” στην αναπνοή ή “βράσιμο” στο στήθος, αλλά στα ασθματικά παιδιά τα συμπτώματα αυτά επιμένουν συνήθως για εβδομάδες αφού περάσει η ίωση και πέσει ο πυρετός, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να αξιολογούνται σωστά.
Η φαρμακευτική θεραπεία εξαρτάται από το πόσο βαριά και πόσο συχνά είναι τα συμπτώματα του παιδιού. Συνεπώς, είναι εξατομικευμένη, όπως και το σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της ασθματικής κρίσης.
Τα 10 ωφέλιμα “ΜΗ” στο άσθμα
1. Όσο ελαφρύ ή βαρύ και αν είναι το άσθμα, πρέπει να αποφεύγουμε παράγοντες που γνωρίζουμε ότι επιδεινώνουν τα συμπτώματά μας. Αν, για παράδειγμα, έχουμε διαπιστώσει ότι μας πειράζει η μυρωδιά από το τηγανητό λάδι που μαγειρεύουμε, καλό είναι να αποφεύγουμε το τηγάνισμα και πάντα να χρησιμοποιούμε απορροφητήρα κατά το μαγείρεμα.
2. Να μην εκτιθέμεθα σε έντονες οσμές (π.χ. βαριές κολόνιες, αρώματα, απορρυπαντικά με έντονη οσμή, φρεσκοβαμμένους χώρους) και να μην αναμειγνύουμε ποτέ χλωρίνη με άλλα απορρυπαντικά.
3. Προσοχή στα ακάρεα της οικιακής σκόνης. Καλό είναι να σκουπίζουμε με ηλεκτρική σκούπα, να αλλάζουμε συχνά σεντόνια, να έχουμε συνθετικά μαξιλάρια και όχι πουπουλένια, να απομακρύνουμε αντικείμενα που συγκρατούν πολλή σκόνη, να προτιμούμε να στρώνουμε χαλιά στο σπίτι μας και όχι μοκέτες από τοίχο σε τοίχο και να αερίζουμε συχνά το σπίτι.
4. Λέμε “όχι” στο κάπνισμα και τους χώρους καπνιστών (παθητικό κάπνισμα).
5. Αποφεύγουμε την κατανάλωση τροφών με πολλές χρωστικές ουσίες και συντηρητικά, που συχνά ενοχοποιούνται για πρόκληση αλλεργιών.
6. Προσοχή στη χρήση ορισμένων φαρμάκων που μπορεί να επιδεινώσουν το άσθμα (π.χ. ασπιρίνη, κολλύρια και αντιυπερτασικά με β-αναστολείς).
7. Φροντίζουμε κατά το δυνατό να μην εκτιθέμεθα σε ιούς. Καλύτερα να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας, προκειμένου να κάνουμε κάθε χρόνο το αντιγριπικό εμβόλιο.
8. Η μετακίνηση σε χώρους με μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας ευνοεί το άσθμα. Όταν, δε, χρησιμοποιούμε το κλιματιστικό, να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι η διαφορά θερμοκρασίας από τα άλλα δωμάτια δεν θα πρέπει ξεπερνά τους 5-6 βαθμούς Κελσίου.
9. Δεν αθλούμαστε σε ανοιχτούς χώρους τις ημέρες με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση ή γυρεοφορία. H άσκηση ωφελεί μεν, αλλά με ήπιους ρυθμούς, ειδικά στο ξεκίνημα. Καλό είναι να προηγείται προθέρμανση 6-10 λεπτών. Εάν η γυμναστική μάς προκαλεί δύσπνοια, τότε πρέπει να λαμβάνουμε τα φάρμακά μας πριν την προπόνηση. Συμβουλευτικά, το κολύμπι είναι η καλύτερη άσκηση για όσους έχουν άσθμα.
10. Αποφεύγουμε, όσο γίνεται, τον έντονο θυμό, το ξεκαρδιστικό γέλιο, το κλάμα και τις φωνές, διότι μια έντονη συναισθηματική φόρτιση είναι πιθανό να προκαλέσει έντονο ξηρό βήχα ή ακόμη και ασθματική κρίση.
Άσθμα στην εγκυμοσύνη
Κατά την εγκυμοσύνη, το άσθμα μπορεί να χειροτερέψει, να βελτιωθεί ή να παραμείνει ως έχει. Τα φάρμακα για την αντιμετώπισή του μπορούν να χορηγηθούν και κατά τη διάρκεια της κύησης, καθότι είναι σημαντικό να ελέγχεται το άσθμα με την κατάλληλη αγωγή, προκειμένου να προλαμβάνονται οι κρίσεις που απειλούν μητέρα και μωρό. Πιο συγκεκριμένα, οι κρίσεις άσθματος πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα και γρήγορα, ώστε η δύσπνοια και η έλλειψη οξυγόνου να μην βλάψουν το έμβρυο.
Ο ρόλος της διατροφής
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Thorax ανέφερε ότι η κατανάλωση φυτικών ινών μπορεί να δρα ευεργετικά στο άσθμα. Παράλληλα, μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και βιταμίνη C θα μπορούσε να περιορίσει τους κινδύνους άσθματος.
Η βιταμίνη C είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που μπορεί να αποτρέψει τις βλάβες των πνευμόνων, καταπολεμώντας τις ελεύθερες ρίζες. Μια μελέτη σε παιδιά προσχολικής ηλικίας στην Ιαπωνία διαπίστωσε ότι εκείνα με τη μεγαλύτερη πρόσληψη βιταμίνης C ήταν λιγότερο πιθανό να πάσχουν από άσθμα. Παρόλο που η βιταμίνη C μπορεί να βρεθεί στα περισσότερα φρούτα και λαχανικά, είναι εξαιρετικά άφθονη σε εσπεριδοειδή, όπως το πορτοκάλι και το γκρέιπφρουτ, στα ακτινίδια, το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών και τις ντομάτες.
Τα καρότα είναι γνωστό ότι περιέχουν το αντιοξειδωτικό βήτα-καροτίνη. Προκαταρκτικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η βήτα-καροτίνη, η οποία μετατρέπεται σε βιταμίνη Α στο σώμα, μπορεί να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης άσθματος που προκαλείται μετά από άσκηση. Το εν λόγω αντιοξειδωτικό δεν βρίσκεται μόνο στα καρότα, αλλά και στα βερίκοκα, τις πράσινες πιπεριές και τις γλυκοπατάτες.
Επιπρόσθετα, τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, όπως τα λιπαρά ψάρια, τα καρύδια, ο λιναρόσπορος και το κραμβέλαιο, έχουν επίσης αναγνωριστεί για τη συμβολή τους στη μείωση του κινδύνου και στη βελτίωση των συμπτωμάτων στους ασθματικούς.
Σύμφωνα με βρετανική μελέτη, τα άτομα που ανέφεραν ότι κατανάλωναν δύο έως πέντε μήλα την εβδομάδα, είχαν 32% χαμηλότερο κίνδυνο άσθματος – ενδεχομένως χάρη στα ευεργετικά για τους αεραγωγούς φλαβονοειδή που περιέχουν.
Ελέγχουμε το άσθμα, εάν έχουμε:
✔ Καθόλου (ή ελάχιστα) συμπτώματα στη διάρκεια της ημέρας.
✔ Κανέναν περιορισμό δραστηριοτήτων (εργασία-σχολείο).
✔ Πλήρη απουσία συμπτωμάτων τη νύχτα.
✔ Καθόλου (ή ελάχιστη) ανάγκη για λήψη ανακουφιστικού φαρμάκου.
✔ Φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία.
✔ Ανύπαρκτες παροξύνσεις για χρονικό διάστημα μηνών
